xoves, 6 de febreiro de 2020

Unha nova obra de Juana Cabello

Crego con chapeu de tella, por Juana Cabello, 1884
(arquivo Carlos Castelao)


Quen foi Juana Cabello?

É tan escasa a obra coñecida de Juana Cabello que, cada vez que aparece unha nova fotografía saída do seu estudio, hai que celebralo.

Pero, máis dun estarase a preguntar agora quen é Juana Cabello Samitier (Zagagoza, 1846 Santiago?, 30/08/1885). Pois, dando resposta, cómpre sinalar que é unha das primeiras fotógrafas en Galicia con estudio propio e a segunda que o tivo en Compostela, tras María Cardarelly.

A súa biografía foi desenvolvida no libro As orixes da fotografía en Galicia1, e só quero insistir en que foi nai do famoso neno-fotógrafo, Luis Hermida Cabello, quen abriu coa axuda dela un estudio ao seu nome en febreiro de 1885, cando apenas contaba oito anos de idade.

Porén, antes de ser mentora do seu fillo na profesión de fotógrafo, Juana tivo durante un curtísimo espazo de tempo (meses seica) un estudio no baixo da vivenda familiar na santiaguesa rúa do Franco 8, ao longo do ano 1884. Este é, precisamente, o enderezo que aparece no frontal do cartón que agora vemos. Porén, Juana non se puido manter máis tempo á fronte do negocio, seica porque ser muller dificilmente lle permitía naquel tempo ser respectada nunha profesión como esta. Así que deixou o choio e, talvez, entrou a traballar no estudio de Manuel Palmeiro, antes de que este morrera en decembro dese mesmo ano. Por fin, en xaneiro tomou o traspaso do negocio de Palmeiro e, como dixen, abriuno ao nome do fillo.

Juana, co seu fillo Luis, manexaron polo tanto o material fotográfico dos Palmeiro. Por este motivo, suxírese n'As orixes da fotografía en Galicia a posibilidade de que fose Juana autora da derradeira fotografía de Rosalía coa súa familia na Matanza, logo que Manuel Palmeiro xa estaba moi enfermo cando se tomou a foto en setembro de 1884. Ademais, as copias desta fotografía tiveron de facerse no tempo en que Luis Hermida/Juana Cabello tiñan o estudio aberto entre abril e xullo de 1885.


Rosalía de Castro e Manuel Murguía cos seus fillos
na casa da Matanza en setembro de 1884, polo estudio de
Manuel Palmeiro (Fondo Manuel Murguía, arquivo da RAG)


Cantas fotografías feitas por ela se coñecen?

Considerando á parte esta imaxe de Rosalía, pola dificultade da atribución, só coñeciamos dúas imaxes ata agora. Unha delas correspóndese a un busto de muller cunha lenlla escura sobre cabeza e ombros, que foi publicada na obra citada. A outra está nunha colección privada e publicámola, por vez primeira, aquí:

Busto de crego con lentes, por Juana Cabello, 1884
(colección particular)

Como vemos é o busto dun crego con lentes. Ámbalas dúas imaxes están montadas sobre cartón negro de cantos biselados dourados e esquinas redondeadas, o modelo que estaba xusto de moda durante a primeira metade dos anos 80 do XIX.

Pois ben, velaquí temos unha terceira imaxe, que é a que inicia este artigo. É, novamente, un bochudo crego, aínda que neste caso de corpo enteiro, co seu chapeu de tella pousado sobre unha falsa varanda. Por certo, chama poderosamente a atención o xeito en que ten postas as mans sobre o bandullo. Entre a lámina fotográfica e o cartón negro, adiviñamos na parte superior os restos do veo protector co que a fotografía debeu ser ofrecida ao retratado.

Para finalizar, quero resaltar un detalle do cartón. Na parte inferior central podemos ver un deseño en liñas douradas. Se nos fixamos ben, podemos ver que é un monograma da fotógrafa: as letras J e C entrelazadas. Este elemento, e o inequívoco enderezo do Franco 8, delatan dun xeito definitivo a autoría da foto: Juana Cabello.



Notas:
1.      Castelao, Carlos (2018): “As orixes da fotografía en Galicia. Estudios composteláns do XIX”. Santiago: Alvarellos Editora / Consorcio de Santiago; páxinas 200-203. ISBN 978-84-16460-51-9.