Publicación en Raigame: “Luis Casado en Ourense”

Cuns meses de retraso, deu por fin comezo a distribución do número 42 de Raigame (revista de arte, cultura e tradicións populares), publicación debida ao Centro de Cultura Popular Xaquín Lorenzo.

É este un número especialmente dedicado á fotografía da nosa terra, que conta con artigos de Xosé Sierra, César Llana, Rafael Salgado, Nieves Amado, Antonio Piñeiro, Xosé Manoel Rodríguez, Gustavo Docampo, Alexander de los Ríos e Edelmiro Martínez, ademais do que eu mesmo presento e leva por título “Luis Casado en Ourense”.

Neste artigo pretendín dar unha achega á relación que Ksado mantivo coa cidade das Burgas e, sobre todo, tentei biografar os seus primeiros anos de formación antes de establecerse en Santiago. O seu devir profesional forxouse nese tempo e explica en boa medida cuestións de estilo e decisións que marcaron a súa vida.

Velaquí deixo as primeiras liñas do escrito, que espero que sexa do voso interés. Só dicirvos que a revista Raigame é de distribución gratuíta previa subscrición no seu correo electrónico (ccpraigamepublicacions@depourense.es).

«Ao longo da historia da fotografía en Galicia contamos cun feixe de nomes que ficaron gravados na memoria das diferentes xeracións de galegos. Sería ocioso aquí mencionar as decenas daqueles que máis renome tiveron en cada unha das vilas e cidades do noso país. Temos aos Zagala, Jaime Pacheco, Caamaño, Avrillon, Sellier, Mora, Bordoy e tantos e tantos outros.

En Ourense a pioneira e imprescindible obra de Rafael Ángel Salgado titulada “Achegamento á historia da fotografía en Ourense (1856-1940)” fai unha extensa relación dos profesionais que exerceron nesta cidade. José e Augusto Pacheco, Vales, Montenegro, Pedro Varela, Prieto, José Gil, Samaniego, Schreck e Vilar son algúns dos imprescindibles nomes que Salgado biografía detalladamente. Para moitos deles era a primeira vez que se lles facía xustiza lembrando o seu labor como fotógrafos.

Dentro da obra que publicada sobre a historia da fotografía en Santiago de Compostela ("As orixes da fotografía en Galicia") constatamos a existencia de varios fotógrafos que ao longo do século XIX mantiveron relación tanto con Santiago como con Ourense, xa fose como fotógrafos ou debido a outras vicisitudes vitais. O primeiro foi Carlos Santos García Vizcaíno, a quen seguiron outros como María Cardarelly, os irmáns Bocconi, Manuel Chicharro, Jesús Varela, Ricardo Otero, Hermógenes Garitaonandía ou os Ocaña.

Plaza del Mercado Chico, de Ávila,

lugar de nacemento (X) de Luis Casado en 1887,

segundo postal ca. 1920 de Luciano Roisin (col. ppia.)

Porén, destaca nesa conexión Santiago/Ourense no mundo da fotografía un nome por riba de todos, o de Luis Casado, quen ao se establecer en Compostela mudou o seu nome de guerra polo de Ksado, co que é amplamente coñecido. A figura de Ksado é para Santiago só comparable, pola súa influencia e extensión no tempo, á doutras dúas que marcaron o devir profesional da cidade: a de Juan Palmeiro (durante o terceiro cuarto do século XIX) e a de Manuel Chicharro (durante o derradeiro cuarto do mesmo século e a primeira década do XX). Xuntos os tres formaron a Grande Tríade da fotografía compostelá e mantiveron unha liña de traballo que pode cualificarse como continuísta no compositivo. Todos eles dedicáronse á fotografía por unha razón alimentista, dela viña o seu sustento. Non actuaban como artistas, senón como profesionais. Pero é o gusto da sociedade compostelá por un determinado xeito de retratarse o que os leva a manter unha estilística compositiva similar. Pódese por iso falar dunha escola fotográfica compostelá? Na nosa opinión, non, porque o certo é que o seu estilo é o preponderante en todo o país. Non obstante, os que traballaron en Compostela se mostraron especialmente rigoristas neste aspecto.

Ksado adoptou precisamente o hieratismo dos seus antecesores, como o propio do país. Pero, foi quen de aplicarlle uns elementos técnicos e estilísticos que fixeron del o fotógrafo que hoxe admiramos. Especialmente recolleu a tradición pictorialista, que chegou tarde a España, e empregouna no seu proveito para crear a nova fotografía galega.

Non toda a súa obra mantivo o mesmo estilo. Isto é obvio. Ao longo dunha vida todos mudamos, todos experimentamos, todos temos momentos mellores e peores, todos temos máis ou menos tempo para ser máis ou menos perfeccionistas. E no caso de Ksado é algo totalmente aplicable. Como traballador incansable, inquieto e aberto as 24 horas do día ás novidades, foi quen de crear unha obra inmensa. Segundo el mesmo afirmaba, tiña tiradas máis de millón e medio de placas ao longo da súa vida, e isto dicíao nos anos 60, unha década antes de falecer.

Porén, a pesar da constante presenza da obra de Ksado nos nosos días cando se bota unha ollada ás imaxes do pasado no noso país, hai aínda moitos interrogantes que se poden abrir sobre a súa biografía. Mais, quixera neste espazo afondar non no Ksado das “Estampas de Galicia”, aquel que repartía o seu tempo entre Santiago e Vigo, ou que con Signo se lanzou a percorrer a xeografía galega, senón a aquel que antes de ser Ksado foi Luis Casado, a aquel rapaz que a principios dun verán de 1894 chegou ás beiras do Miño e mirou por vez primeira á cidade que o forxou».

Claustro de San Francisco, por Ksado

(Vida Gallega, do 20/08/1929, p. 17; Galiciana)